Belangrijkste inzichten

• Hoewel een toereikend inkomen essentieel is om primaire levensbehoeften te kunnen vervullen, blijkt uit het rapport dat bestaanszekerheid ook afhankelijk is van andere factoren zoals gezondheid, huisvesting, toegang tot onderwijs en een veilige leefomgeving. Zonder deze voorwaarden is een stabiel en menswaardig bestaan niet gegarandeerd, zelfs niet met voldoende inkomen.

• Bestaanszekerheid moet zowel op de korte termijn (voldoende middelen om nú rond te komen) als op de lange termijn (vertrouwen dat je in de toekomst ook in je basisbehoeften kunt voorzien) worden bekeken. Denk aan de zekerheid van pensioen, toegang tot zorg, of het kunnen inspelen op veranderingen in de arbeidsmarkt.

• Problemen op één gebied versterken vaak problemen op een ander vlak. Zo kan een slechte gezondheid leiden tot minder arbeidsmogelijkheden, lagere inkomens en sociaal isolement. Het rapport benadrukt dat beleid effectiever wordt wanneer deze onderlinge samenhang wordt erkend en aangepakt.

• Wanneer een eerste tegenslag, bijvoorbeeld baanverlies, niet goed wordt opgevangen, kan dit een domino-effect veroorzaken: financiële problemen leiden tot stress, gezondheidsschade en sociale problemen. Beleidsmakers moeten alert zijn op deze cascades en inzetten op preventie en vangnetten.

• Sommige maatregelen versterken bestaanszekerheid op meerdere terreinen, bijvoorbeeld investeringen in betaalbare huisvesting die ook bijdragen aan gezondheid en leefbaarheid. Andere keuzes brengen spanningen met zich mee, zoals banencreatie in sectoren die milieuschade veroorzaken en daardoor juist gezondheid bedreigen. Dit vraagt om een afgewogen en samenhangend beleid.

• Niet iedereen ervaart bestaanszekerheid op dezelfde manier. Persoonlijke omstandigheden, opleidingsniveau en regionale context spelen een rol. Wat voor de één een basisbehoefte is, kan voor de ander minder zwaar wegen. Het rapport benadrukt maatwerk en het serieus nemen van de diversiteit binnen de samenleving.

• Door bestaanszekerheid te koppelen aan brede welvaart, verschuift de focus van louter economische indicatoren naar een meer integrale blik op welzijn en kwaliteit van leven. Dit betekent dat groepen die bij een smalle definitie onzichtbaar blijven, zoals mensen met goede inkomens maar slechte gezondheid, alsnog beleidsmatig aandacht krijgen.

• De complexiteit van bestaanszekerheid overstijgt de grenzen van individuele ministeries of beleidsdomeinen. Het rapport pleit voor samenwerking tussen departementen en een gemeenschappelijk normatief kader: wat verstaan we als samenleving onder een “menswaardig bestaan”? Zonder dit gedeelde uitgangspunt blijven maatregelen versnipperd en minder effectief.

• Benieuwd naar hoe het ervoor staat met de brede welvaart in jouw regio? Bekijk het hier.